Deze column is geschreven door Peter Passenier. Peter is schrijftrainer, met een passie voor leren en ontwikkelen.
We hebben het allemaal wel eens ervaren: soms gaat het leren vanzelf. Die docent is grappig en inspirerend, en de bijbehorende video’s kunnen zo op Netflix. Maar als we dan beginnen met de opgaven… dan voelt het toch weer als werken. Sterker nog, we krijgen de indruk dat we vastlopen, dat we niets meer opsteken. En het interessante is: we zitten er faliekant naast. Lees Ultralearning van Scott Young.
Srinivasa Ramanujan. Het is een van de grote genieën uit de twintigste-eeuwse wiskunde – maar tijdgenoten zagen hem als een tragisch figuur. Want hij groeide op als een arm Indiaas jongetje, zonder dure beurs aan Oxford of Cambridge, met alleen een wiskundeboekje uit de bibliotheek. Bepaald niet het beste leerboek bovendien: de wiskundige stellingen werden nauwelijks uitgewerkt. Hoe ver had deze man niet kunnen komen met een gedegen opleiding?
Het antwoord van hedendaagse leerpsychologen komt als een verrassing: misschien juist niet zo ver. Want die half uitgewerkte voorbeelden in dat wiskundeboek gaven Ramanujan een flinke duw in de rug. Anno 2022 had hij waarschijnlijk een online training gevolgd, met een didactisch verantwoorde opbouw en geinige infographics. Maar die hadden hem niet gestimuleerd om de stellingen zelf uit te werken, en dat deed dat slechte boek juist wel. Oké, jij en ik hadden het misschien snel opgegeven, maar voor geobsedeerde genieën als Ramanujan was het juist ideaal.
Bovenstaand voorbeeld komt uit het boek Ultralearning van Scott Young, en het illustreert de rode draad die in ieder hoofdstuk terugkomt. Want de titel – Ultralearning – roept misschien associaties op met toverboeken die beweren dat je alles kunt leren in vijf minuten per dag, met de laat-je-onderbewuste-het-zware-werk-doen-filosofie. Maar die indruk is onjuist. In plaats daarvan zouden we eerder moeten denken aan ultralopers, die nog 50 km doorhollen als de marathonwinnaar al staat te douchen. Dat zware werk – dat doe jij gewoon zelf. Effectief leren voelt vaak verre van comfortabel.
Het begint al voordat je met de opleiding start. Want dan stel je jezelf een onprettige vraag: gaat deze opleiding mij inderdaad helpen met mijn doelen te bereiken? Je zou de eerste niet zijn die begint aan een MBA – om na twee jaar tot de ontdekking te komen dat het je carrièrekansen nauwelijks beïnvloedt. Sterker nog, ook opleidingen die studenten klaarstomen voor een specifieke richting, zijn niet altijd… goed gericht.
Neem de opleiding tot architect. Een van Youngs mede-ultralearners had die met vlag en wimpel afgerond – maar vervolgens kon hij bij geen enkel architectenbureau aan de slag. Pas na het nodige onderzoek en verschillende interviews ontdekte hij wat er aan schortte: die bureaus werkten met speciale software, en daar was tijdens de officiële opleiding geen aandacht voor. Het oppoetsen van zijn portfolio had dus weinig zin, een softwarecursus zeker wel.
Goed, laten we aannemen dat we gekozen hebben voor het goede leertraject. Dan volgt stap nummer 2: maak dat traject hobbelig, minder comfortabel. Young bracht dat zelf in de praktijk, bijvoorbeeld bij het leren van vreemde talen. Dat doen ultralearners totaal anders dan in het klaslokaal. Ga maar na: op school leren kinderen vooral om fouten te vermijden op het examen, met een correcte spelling en correcte grammatica. Maar in Berlijn, Parijs of Shanghai kom je daar niet mee uit de voeten. Daar is het veel belangrijker dat je gedrild bent in de die paar honderd meest gebruikte zinnetjes.
Dat verklaart ook Youngs aanpak: totale onderdompeling. Begin gesprekken met natives, ook als je nog nauwelijks beschikt over vocabulaire. Probeer het gesprek vervolgens zo lang mogelijk aan de gang te houden, en val – als je hopeloos vastloopt – terug op Google Translate op je telefoon. Lang niet zo comfortabel als die leuke spelletjes op Duolingo, wel veel effectiever.
Geloof je het niet? Leer jij liever in de flow? Voel je zelf wel wanneer je goed bezig bent? Wel…, dat voel je waarschijnlijk juist niet. Kijk naar een experiment in de Verenigde Staten. Onderzoekers lieten een klas studenten een boek bestuderen, en vormden vervolgens 3 groepen. Groep nummer 1 mocht het boek nog eens op zijn gemak doorlezen. Groep twee deed hetzelfde, en maakte vervolgens ook een zogenoemde conceptmap, een visuele uitwerking van de voornaamste ideeën. Maar de studenten in groep 3 moesten het totaal anders aanpakken. Die kregen het boek überhaupt niet meer te zien. De opdracht was simpel en meedogenloos: probeer zo veel mogelijk informatie uit je geheugen naar boven te halen.
Hoe dit afliep? Dat vroegen de onderzoekers aan de studenten zelf. En die hadden geen enkele twijfel: groep nummer 1 en 2, de mensen die het boek nog eens hadden mogen openslaan, zaten vol zelfvertrouwen. Zij hadden nu alle feiten op een rijtje. En de zwoegers uit groep 3, de studenten die afhankelijk waren van hun langetermijngeheugen, zagen het juist niet zitten. Zij hadden niet het gevoel dat zij nog iets extra’s hadden geleerd.
In eerste instantie hadden ze gelijk. Toen de test direct na het experiment werd afgenomen, scoorden de open-boek-studenten inderdaad wat hoger. Maar toen die test een paar dagen later werd herhaald, lagen de zaken totaal anders. De studenten die geen boek hadden gezien, wonnen. Met een straatlengte voorsprong. Sterker nog, ook als de eindopdracht bestond uit het maken van een conceptmap, staken zij met kop en schouders boven iedereen uit – zelfs boven de groep die deze conceptmap had geoefend. De conclusie: wij mensen kunnen gewoon niet zo goed vaststellen hoeveel we hebben geleerd. En dus verwarren we een fijn gevoel al heel snel met een optimale leerervaring.
Lees ook: Hoe je succesvol de vergeetcurve aanpakt
Youngs advies? Zorg dat het leertraject optimaal aansluit bij de praktijk. En zet vervolgens nog een tandje bij: maak dat leertraject net dat beetje zwaarder. Vind je het lastig om een presentatie te geven? Plan dan de komende maand veel van die presentaties in, en houd er ook een paar voor een groepje uit havo 4. Dat staat garant voor goudeerlijke feedback. Die keurige dames en heren tijdens dat congres zijn dan lang zo eng niet meer.
Oké, ik hoor je. Waarschijnlijk vind je het zo wel welletjes. We zijn niet op aarde om onszelf te geselen, jij wilt ook nog een beetje genieten. Dus eindigt dit stukje met een concessie. Ga maar lekker liggen op de bank, voeten op tafel, drankje ernaast. En lees vervolgens het boek Ultralearning. Want echt, het is een boeiende leeservaring – en je leert veel over leren. En daarna breng je het automatisch in de praktijk.
Ultralearning: Accelerate Your Career, Master Hard Skills and Outsmart the Competition, Scott Young. Harper Collins Publishers, 2019.